روانشناسی یعنی بررسی و مطالعه علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی.
این تعریف موضوع های بسیار گسترده ای را در بر میگیرد.
ریشه علم روانشناسی در زمان فلاسفه بزرگ یونان همچون سقراط ، افلاطون و ارسطو است.
آنها سوالاتی اساسی در باب زندگی روانی انسانها مطرح کردند.
در سال 1879 میلادی روانشناسی از فلسفه جدا شد و ویلهم وونت به عنوان بنیانگذار
و پدر علم روانشناسی اولین آزمایشگاه روان شناسی را رسما در دانشگاه لایپزیک آلمان تاسیس کرد.
علم روانشناسی چیست ؟
در جواب اینکه روانشناسی چیست باید گفت روانشناسی علم بسیطی است
و وجود شاخه های مختلف این علم نشانگر اهمیت این رشته است.
از یک سو رفتارهای انسان متفاوت است و از طرف دیگر این رفتارها در سنین مختلف و در زمان های مختلف
به صورت متفاوتی نمایان میشود و برای شناخت انسانها در سنین و زمانهای مختلف، نیازمند آگاهی از روان آنها ست.
با توجه به اینکه روانشناسی بر بسیاری از وجوه زندگی ما اثر میگذارد، شایسته است
حتی کسانی که در پی کسب تخصص در این رشته نیستند آگاهی مختصری از این دانش پویا داشته باشند.
آگاهی از اینکه مقدمات روان شناسی چیست به شما کمک میکند تا بفهمید چرا افراد به شیوه های معینی می اندیشند
و عمل میکنند، و همچنین در شما بصیرتی نسبت به نگرشها و واکنش های خودتان ایجاد میکند.
در واقع ما همواره با انسانها سرو کار داریم و برای ایجاد روابط خوب با آنها الزاماٌ باید از آنها
و همینطور خودمان شناخت کافی داشته باشیم.
سوالهایی که در علم روانشناسی مطرح میشود با تمام جوانب زندگی آدمی سرو کار دارد.
مثلآ می پرسیم شیوه تربیت فرزند والدین شما چه اثری در شیوه فرزند پروری خود شما دارد؟ بهترین شیوه برای درمان داروییچیست؟
آیا مردها هم میتوانند به خوبی زنان از نوزادان مراقبت کنند؟ آیا میتوانید در خواب هیپنوتیزمی تجربه تلخی
را با جزییات بیشتری به خاطر آورید؟ نیروگاه های برق هسته ای چگونه باید طراحی شوند
تا اشتباهات انسانها به حداقل ممکن برسند؟
فشار روانی دراز مدت چه تآثیری بر دستگاه ایمنی بدن آدمی دارد؟ آیا دردرمان افسردگی،
روان درمانی موثرتر از دارو درمانی و استفاده از داروهای اعصاب و روان است؟
روان شناسان به کمک آزمایشها سعی میکنند به اینپرسش و پاسخ هادهند.
رویکرد های معاصر در روانشناسی چیست
منظور از رویکرد شیوه نگرش به موضوع است. در روان شناسی هر موضوعی را می توان با رویکردهای گوناگون بررسی کرد.
هر یک از رویکردها اعمال آدمی را تا حدودی به گونه ای متفاوت تبیین میکنند
و هر یک از آنها سهمی در تصویر ما از تمامیت وجود هر فرد دارد. در واقع هر یک از اعمال انسان را میتوان به گونه های مختلف توصیف کرد.
برای مثال فرض کنید از خیابانی رد میشوید. با رویکرد روانشناسی زیست شناختی این عمل را میتوان
شلیک عصب هایی به شمار آورد که عضلات پاهای شما را به کار می اندازد.
اما رویکرد رفتاری، همین عمل را بدون اشاره به رویدادهای داخل بدن توصیف میکند؛
به این معنا که چراغ سبز محرکی محسوب میشود که شما با عبور از خیابان به آن پاسخ میدهید.
عمل عبور از خیابان را میتوان با رویکرد شناختی نیز بررسی کرد، یعنی از راه توجه به فرآیندهای ذهنی سازنده آن رفتار.
رویکرد شناختی عمل شما را بر حسب هدفها و نقشه هایتان تبیین میکند.
در زیر پنج رویکرد در روانشناسی به اختصار توضیح داده شده است.
رویکرد زیست شناختی
مغز انسان با بیش از ده میلیارد یاخته? عصبی و پیوندهای بی‌شمار بین آنها احتمالاً پیچیده‌ترین ساختار در عالم هستی است.
اصولاً تمام رویدادهای روانی به‌نحوی متناظر با فعالیت مغز و دستگاه عصبی هستند.
در رویکرد زیست‌شناختی به بررسی آدمی و انواع دیگر جانداران سعی میشود
پیوند رفتار آشکار با رویدادهای برقی و شیمیائی که در بدن و به‌ویژه در مغز و دستگاه عصبی صورت می‌گیرند، شناخته شود.
این رویکرد در پی تعیین آن دسته از فرآیندهای زیستی – عصبی است که زیربنای رفتار و فرآیندهای ذهنی را تشکیل می‌دهند.
برای مثال در رویکرد زیستی به افسردگی سعی میشود این اختلال برحسب تغییرات غیر عادی
در میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی تبیین شود.
این انتقال‌دهنده‌های عصبی موادی شیمیائی هستند که در مغز تولید می‌شوند
و ارتباط بین نورون‌ها یا یاخته‌های عصبی را میسر می‌سازند.
رویکرد رفتارگرایی
بدون شک رفتارگرایی، مکتبی در روان شناسی است که تمایل دارد همیشه، به جای آن که فکرها
و حالت‌های ذهنی ما را بررسی کند، آن رفتارهایی را بررسی کند که به دنبال فکرهای ما می‌آیند.
از دیدگاه این گرایش، نمی‌توان بین دو فکر مختلف، تفاوتی قائل شد،
مگر آن‌که در رفتاری که به دنبال آن فکرها می‌آید، تفاوتی وجود داشته باشد.
رفتارگرایان معتقدند تمامی رفتارهای آدمی از طریق تقویت و تنبیهی که از محیط دریافت کرده اند نشات می گیرد.
آنها معتقد نوع تربیت می تواند شخصی را خلافکار و دزد، یا همان شخص را فردی به هنجار و مقبول در جامعه نشان دهد.
رویکرد شناختی
رویکرد شناختی انسان را موجودی پردازش کننده اطلاعات و مسئله گشا تلقی میکند.
این دیدگاه در پی تبیین رفتار از راه مطالعه شیوه‌هایی است که شخص به اطلاعات موجود توجه میکند،
آنها را تفسیر میکند، و به کار می‌برد.
شناخت گرایان اعتقاد دارند تنها از طریق مطالعه? فرآیندهای ذهنی میتوان به‌طور کامل دریافت
که جانداران چه میکنند و برای بررسی فرآیندهای ذهنی میتوان رفتارهای خاصی را مورد توجه قرار داد.
پدیده هایی از قبیل ادراک، تفکر، زبان، حافظه اگر چه قابل مشاهده نیستند ولی واقعیت هایی هستند
که بدون توجه به آنها توصیف و تبیین رفتار و فرآیندهای روانی امکانپذیر نمی باشد.
رویکرد روان کاوی
رویکرد روان کاوی نظریه‌ای درباره? عملکرد ذهن، اختلال‌های روانی و نام شیوه‌ای روان درمانی است
که بر این فرض اساسی استوار است که بیشتر فعالیت‌های ذهنی و پردازش آنها در ناخودآگاه رخ می‌دهد.
در واقع روانکاوی با مطالعه? شخصیت خصوصی سروکار دارد، یعنی انگیزه‌های ناهشیاری که رفتار را هدایت میکنند.
همزمان با رشد رفتارگرائی در آمریکا، زیگمود فروید مفهوم روانکاوی را درباره? رفتار آدمی در اروپا پایه‌گذاری کرد.
فروید معتقد بود هر یک از اعمال آدمی علتی دارد که ریشه? آن را باید در یک انگیزه? ناهوشیار جست و
نه در دلیل معقولی که خود شخص ارائه می‌دهد.
فرآیندهای ناهوشیار عبارت است از باورها، ترس‌ها، و خواست‌هائی که شخص از وجود آنها آگاه نیست
رویکرد پدیدار شناختی
رویکرد پدیدار شناختی تقریباً به طور انحصاری به تجربه‌های شخصی توجه دارد.
این رویکرد با تجارب شخص از رویدادها، یعنی با پدیدارشناسی فرد سر و کار دارد.
رویکرد پدیدارشناختی را انسان‌گرایی نیز نامیده اند زیرا این نظریه‌ها بر خصوصیات تمایز دهنده? انسان از حیوان،
مانند تلاش در جهت رشد و خودشکوفایی تاکید میکنند.
پدیدار شناختی رویکردی است برخاسته از واکنش پدیدارشناسان به خصلت بسیار ماشین انگارانه سایر
دیدگاه‌ها در روان شناسی.
برای مثال، روانشناسان پدیدارگرا مخالف این نظر هستند که رفتار به وسیله? محرک‌های بیرونی (برطبق رفتارگرائی)،
یا صرفاً از راه اطلاع پردازی در ادراک و حافظه (طبق روانشناسی شناختی)، یا توسط تکانه‌های ناهوشیار (طبق نظریه‌های روانکاوی) کنترل میشود.
همچنین هدف‌های روانشناسان پدیدارشناس نیز جدا از هدف‌های روانشناسان وابسته به سایر رویکردهای روانشناختی است.
این روانشناسان بیشتر با زندگی درونی و تجارب درونی فرد سروکار دارند تا با پرورش نظریه‌ها یا پیش‌بینی رفتار.
شاخه های مختلف روان شناسی
حال سوال این است که شاخه اصلی علم روان شناسی چیست ؟ روانشناسی مانند اکثر علوم دارای رشته های فرعی بسیار متنوعی است که ناشی از تاثیر و نفوذ روانشناسی در حوزه های مختلف دانش است.
در حال حاظر در انجمن روانشناسی آمریکا حدود 54 کمیته تخصصی در حوضه های مختلف روان شناسی وجود دارد. در زیر به تعریف برخی از رشته های فرعی روانشناسی اشاره شده است.
روانشناسی بالینی
اهمیت شاخه بالینی روان شناسی چیست ؟ روانشناسی بالینی شاخه‌ای از روانشناسی است که به درک، پیش‌بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست‌شناختی، روانشناختی، اجتماعی و رفتاری کمک میکند و در گستره وسیعی از جمعیت‌های در جستجوی درمان کاربرد دارد.
نقش‌های شش‌گانه آن عبارت است از: ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان‌درمانگرها، پژوهش و مدیریت. غالب کارهای روانشناسی بالینی در راستای درمان و تشخیص، آموزش و پژوهش است.
روانشناسی مشاوره
روانشناسان مشاوره بسیاری از کارهای روانشناسان بالینی را انجام می‌دهند، اما اغلب مشکلاتی را تحت درمان قرار می‌دهند که روانشناس‌های بالینی کمتر به آنها می‌پردازند.
روانشناسی تربیتی
هدف شاخه تربیتی روانشناسی چیست ؟ روانشناسی تربیتی یکی از شاخه‌های روانشناسی است که به تحقیق در مسائل یادگیری و آموزش می‌پردازد. در واقع هدف از روانشناسی تربیتی، کمک به دست اندرکاران تربیت در برخورد درست با مسائل آموزشی و تربیتی است.
روانشناسی سلامت
روانشناسی سلامت به مطالعه‌ی فرآیندهای رفتاری و روان شناختی در هنگام سلامت، بیماری و مراقبت سلامت می‌پردازد. این علم معطوف به درک این نکته است که چگونه عوامل و عوامل فرهنگی، رفتاری و روان شناختی باعث سلامت یا بیماری جسمی میشود.
روانشناسی تطبیقی
روانشناسی تطبیقی یا همسنجشی به عنوان شاخه ای از دانش روانشناسی به مقایسه گونه های رفتاری بین دیگر موجودات زنده برای توضیح رفتارهای انسان می پردازد.
روانشناسی شخصیت
روانشناسی شخصیت اندیشه‌ها، احساس‌ها و رفتارهایی را بررسی میکند که سبک منحصر به فرد تک تک انسانها برای ارتباط با دنیا را تشکیل می‌دهند.
آنها به تفاوت‌های شخصی علاقه مند هستند و تلاش میکنند تا همه? فرایندهای روانشناختی را با یکدیگر ترکیب و ادغام کنند و از کل شخص، یک توضیح منسجم را ارائه دهند.
روانشناسی اجتماعی
روانشناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسائل مرتبط با روان شناسی و جامعه است. روانشناسی اجتماعی، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار خود را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد.
روانشناسی تفاوت‌های فردی
شاخه‌ای از روانشناسی است که به بررسی شیوه‌هایی های که در آنها افراد در رفتار با یکدیگر متفاوتند می‌پردازد.
روانشناسی مرضی
در پاسخ به این سوال که شاخه مرضی روانشناسی چیست باید بیان کرد که شاخه‌ای از دانش روانشناسی است که به مطالعه? الگوهای نامعمول رفتاری، ذهنی و احساسی (که میتواند توسط دیگران شتاب دهنده اختلال ذهنی تلقی بشود یا نشود) می‌پردازد.
روانشناسی فرهنگی
بخشی از دانش روان شناسی است و این دیدگاه را دارد که ذهن و فرهنگ جدایی ناپذیرند و بر این اساس نظریه های روانشناسی در یک محیط ممکن است در محیط دیگر محدود شوند.
روانشناسی سیاسی
روانشناسی سیاسی شکلی از سیاست است که به رفتارها و اخلاقیات و روان سیاست مربوط است و میتوان گفت که به شناخت باورهای سیاسی مربوط است.
روانشناسی محیطی
روانشناسی محیطی رشته ای است که با تعاملات و روابط میان مردم و محیطشان سر و کار دارد.
روانشناسی ورزش
رشته روانشناسی ورزشی همزمان به بررسی چگونگی تأثیر عوامل روانشناختی بر عملکرد آدمی و همینطور چگونگی مشارکت تأثیرات ورزش و تمرین‌های ورزشی بر عوامل روانشناختی و جسمی می‌پردازد.
روانشناسی صنعتی و سازمانی
موضوع این شاخه از دانش مطالعه? علمی رابطه? میان انسان و دنیای کار است. در واقع، کاربرد و بسط و گسترش اصول روان شناسی است به مسایلی که انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گریبان است.
روان شناسی مدیریت
مطالعه و بررسی عوامل موثر بر رهبری و مدیریت اثربخش و روابط بین مدیران و کارکنان.
روانشناسی تبلیغات
مطالعه فنون و اثر بخشی تبلیغات در رفتار مصرف کننده و عوامل بر انگیزاننده خریداران به خرید کردن.روانشناسی تبلیغات از مهم ترین فاکتورهای موفقیت کسب و کارهای امروزی به شمار میرود.
روانشناسی جنسی
سکس شناسی یا سکسولوژی یک حوزه علمی بین رشته‌ای است که به بررسی روابط جنسی، رفتار جنسی و اختلالات جنسی در انسان می‌پردازد.
روانشناسی رشد
شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکی کمک میگیرد.
اگر چه روان شناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می‌پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد.
روانشناسی زبان
روانشناسی زبان علم مطالعه? عوامل روانشناختی و عصب‌شناختیِ اکتساب، کاربرد، درک و تولید زبان است.
روانشناسی دین
بحث دین در روانشناسی چیست و چگونه برداشتی از آن میشود؟ روانشناسی دین یا همان روان شناسی مذهب از شاخه‌های تحقیقات علمی است که به بررسی دین می‌پردازد.
این علم به بررسی وضعیتهای روانشناسانه در جامعه، وجدان گروهی و فردی که در ایجاد، توسعه، کارکرد و از بین رفتن یک دین مؤثر است می‌پردازد.
همچنین محتوی ساختار و جهت گیری این پدیده‌ها و جایگاه و نقششان در خود دین و زندگی خارج از دین مورد علاقه این علم است.
روانشناسی مثبت‌گرا
روانشناسی مثبت، پدیده‌های روانشناختی را در سطح‌های مختلف مد نظر قرار می‌دهند و از مطالعه? تجربیات انتزاعی مثبت، مانند شادی، سعادت و خوش بینی گرفته تا مطالعه? ویژگیهای شخصیتی مثبت، مانند شجاعت و حکمت و مطالعه? نهادهای مثبت مانند ساختارهای اجتماعی که میتوانند مدنیت و شهروندی مسئولانه را پرورش دهند.
روانشناسی کودکان استثنایی
شاخه کودک استثنایی در روانشناسی چیست ؟ روانشناسی کودک استثنایی، شاخه‌ای از دانش روان شناسی است که به تعریف کلیه مسایل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیزهوش تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی‌های تکلمی، و کودکان دارای ناتوانی‌های حرکتی و ذهنی، و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخعشت و آموزش این کودکان می‌پردازد.
در روانشناسی کودک های استثنایی همان طور که از اسم آن مشخص است به مطالعه کودکان استثنایی در تمامی ابعاد فکری، جسمی، عاطفی عقلانی، رفتاری و غیره پرداخته می شود.
روانشناسی یادگیری
روان شناسی یادگیری علم مطالعه تغییرات نسبتا پایدار در رفتار است که بر اثر تجربه در توانایی‌های بالقوه فرد بوجود می‌آید.
روانشناسی تجربی
روان شناسی تجربی علم مطالعه رفتار از راه آزمون و خطاست. هدف این روش مطالعه رفتار موجود تحت شرایط خاص و مقایسه حالات او در این شرایط است.
روانشناسی جنایی
روانشناسی جنایی علم مطالعه شخصیت بزهکاران و نیز روش های باز اجتماعی شدن آنان و بررسی نقش محیط (به معنای عام) بر رفتار مجرمانه است.
فرا روانشناسی
فرا روان شناسی یا پاراپسیکولوژی شاخه‌ای از روانشناسی است که به مطالعه? پدیده‌های روانشناختی به ظاهر ماوراء الطبیعه می‌پردازد.
تفاوت استخدام رسمی و پیمانی و قراردادی
استخدام رسمی
استخدام پیمانی
استخدام رسمی